การรักษานอนกัดฟัน (Bruxism)
นอนกัดฟันคืออะไร?
นอนกัดฟัน หรือ Bruxism เป็นภาวะที่บุคคลมีการบีบฟันแน่นหรือเคี้ยวฟันไปมาโดยไม่รู้ตัว ซึ่งส่วนใหญ่จะเกิดขึ้นขณะหลับ แต่อาจเกิดขึ้นในเวลากลางวันได้เช่นกัน ภาวะนี้สามารถส่งผลเสียต่อฟันและสุขภาพช่องปากได้อย่างมาก
ประเภทของการกัดฟัน
1. Sleep Bruxism (นอนกัดฟัน)
- เกิดขึ้นขณะหลับ
- ผู้ป่วยมักไม่รู้ตัว
- มักมีเสียงดังรบกวนคนใกล้ชิด
- อาการรุนแรงมากกว่าการกัดฟันตอนกลางวัน
2. Awake Bruxism (กัดฟันตอนตื่น)
- เกิดขึ้นขณะตื่น
- มักเป็นการบีบฟันแน่นมากกว่าการเคี้ยว
- ผู้ป่วยสามารถควบคุมได้เมื่อตระหนักถึงอาการ
อาการของนอนกัดฟัน
อาการที่ผู้ป่วยสังเกตได้
- ปวดขากรรไกรหรือกล้ามเนื้อใบหน้า
- ปวดหัวเมื่อตื่นนอน
- ปวดหูหรือเสียงดังในหู
- ฟันไวต่อความเย็นร้อน
- ปวดคอและไหล่
อาการที่ทันตแพทย์พบ
- ฟันสึกหรอผิดปกติ
- ฟันแตกหรือหัก
- ฟันหลวมหรือโยก
- เหงือกอักเสบ
- รอยกัดที่แก้มหรือลิ้น
อาการที่คนใกล้ชิดสังเกต
- เสียงดังจากการกัดฟัน
- เสียงแอบแปลก ๆ ขณะหลับ
- อาการหงุดหงิดหรือเครียดของผู้ป่วย
สาเหตุของนอนกัดฟัน
ปัจจัยทางจิตใจ
- ความเครียด
- ความวิตกกังวล
- ภาวะซึมเศร้า
- ความโกรธหรือแค้นใจ
- บุคลิกแบบแข่งขันสูง
ปัจจัยทางกายภาพ
- ฟันไม่สบกัน (Malocclusion)
- ฟันเทียมหรือฟันครอบไม่เหมาะสม
- โรคเกี่ยวกับระบบประสาท
- ภาวะนอนไม่หลับ
- โรคกรดไหลย้อน
ปัจจัยเสี่ยงอื่น ๆ
- การดื่มสุรา
- การสูบบุหรี่
- การดื่มกาแฟมาก
- ยาบางประเภท (ยาต้านซึมเศร้า)
- สารเสพติด
วิธีการวินิจฉัย
การตรวจคลินิก
- ตรวจสอบฟันที่สึกหรอ
- ตรวจความแข็งแรงของกล้ามเนื้อขากรรไกร
- ตรวจข้อต่อขากรรไกร
- ประเมินการสบของฟัน
การตรวจเพิ่มเติม
- การถ่ายภาพรังสีฟัน
- การตรวจสอบการนอนหลับ (Sleep Study)
- การบันทึกกิจกรรมของกล้ามเนื้อขากรรไกร (EMG)
วิธีการรักษา
การรักษาด้วยแผ่นกัดฟัน (Occlusal Splint)
ประเภทของแผ่นกัดฟัน
Hard Splint
- ทำจากอะคริลิคแข็ง
- ทนทานและใช้งานได้นาน
- เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรง
Soft Splint
- ทำจากซิลิโคนอ่อน
- สวมใส่สบาย
- เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีอาการน้อย
การใช้งานแผ่นกัดฟัน
- ใส่ก่อนเข้านอนทุกคืน
- ทำความสะอาดหลังใช้งาน
- เก็บในกล่องเพื่อป้องกันการเสียหาย
- ตรวจสอบและปรับแต่งสม่ำเสมอ
การรักษาทางทันตกรรม
1. การปรับฟัน
- ปรับฟันที่สูงเกินไป
- แก้ไขฟันที่ไม่สบกัน
- ปรับแต่งฟันเทียมหรือฟันครอบ
2. การรักษาฟันที่เสียหาย
- อุดฟันที่ผุหรือแตก
- ครอบฟันที่สึกหรอมาก
- ถอนฟันที่เสียหายรุนแรง
3. การทดแทนฟันที่สูญเสีย
- ฟันเทียมถอดได้
- ฟันครอบหรือบริดจ์
- รากฟันเทียม
การรักษาด้วยยา
ยาคลายกล้ามเนื้อ
- ช่วยลดความตึงเครียดของกล้ามเนื้อ
- ใช้ก่อนเข้านอน
- ต้องมีการติดตามของแพทย์
ยาต้านซึมเศร้า
- ใช้ในขนาดต่ำ
- ช่วยลดความเครียด
- เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีปัญหาทางจิตใจร่วม
การรักษาด้วยการฉีด
การฉีดโบท็อกซ์
- ฉีดเข้ากล้ามเนื้อขากรรไกร
- ช่วยลดความแข็งแรงของการกัดฟัน
- ผลใช้ได้ประมาณ 3-6 เดือน
- เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่รักษาด้วยวิธีอื่นไม่ได้ผล
การรักษาแบบองค์รวม
การจัดการความเครียด
- การผ่อนคลายกล้ามเนื้อ
- การทำสมาธิ
- การออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- การนอนหลับที่เพียงพอ
การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
- หลีกเลี่ยงการดื่มสุรา
- ลดการดื่มกาแฟ
- เลิกบุหรี่
- หลีกเลี่ยงการเคี้ยวหมากฝรั่ง
การป้องกัน
การจัดการความเครียด
- หาวิธีปลดปล่อยความเครียด
- ฝึกการหายใจเพื่อผ่อนคลาย
- ทำกิจกรรมที่ชอบก่อนเข้านอน
- หลีกเลี่ยงการใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ก่อนนอน
การดูแลสุขภาพช่องปาก
- แปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันสม่ำเสมอ
- ตรวจฟันและทำความสะอาดทุก 6 เดือน
- รักษาฟันที่ผุหรือเสียหายทันที
การปรับวิถีชีวิต
- นอนหลับให้เพียงพอ
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- หลีกเลี่ยงอาหารและเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน
- ฝึกการผ่อนคลายก่อนเข้านอน
ภาวะแทรกซ้อน
ผลกระทบต่อฟัน
- ฟันสึกหรอจนเหลือเฟือง
- ฟันแตกหรือหัก
- ฟันหลวมหรือโยก
- ฟันไวต่อความเย็นร้อน
ผลกระทบต่อเหงือก
- เหงือกอักเสบ
- เหงือกถอยหรือยุบ
- กระดูกรองฟันสึกกร่อน
ผลกระทบต่อข้อต่อขากรรไกร
- ข้อต่อขากรรไกรอักเสบ
- เสียงดังหรือเสียงแตกจากข้อต่อ
- ปวดขากรรไกรเรื้อรัง
เมื่อไหร่ควรพบทันตแพทย์
คุณควรพบทันตแพทย์ทันทีเมื่อมีอาการต่อไปนี้:
- คนใกล้ชิดแจ้งว่าได้ยินเสียงกัดฟัน
- ตื่นนอนมาด้วยปวดขากรรไกร
- ฟันสึกหรอผิดปกติ
- ปวดหัวเมื่อตื่นนอนบ่อย ๆ
- ฟันแตกหรือหัก
ข้อควรระวัง
- การรักษาต้องใช้เวลาและความอดทน
- อาจต้องใช้การรักษาหลายวิธีร่วมกัน
- ผลการรักษาขึ้นอยู่กับความร่วมมือของผู้ป่วย
- ควรติดตามการรักษาอย่างสม่ำเสมอ
บทสรุป
นอนกัดฟันเป็นภาวะที่สามารถรักษาได้ด้วยการรักษาแบบองค์รวม การใช้แผ่นกัดฟันร่วมกับการจัดการความเครียดและการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมจะช่วยให้การรักษามีประสิทธิภาพมากขึ้น การป้องกันและการรักษาเบื้องต้นจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในการป้องกันความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นกับฟันและข้อต่อขากรรไกร