การรักษาปริทันต์อักเสบ: การแก้ไขโรคเหงือกระยะรุนแรง

ปริทันต์อักเสบคืออะไร?

ปริทันต์อักเสบ หรือ โรคปริทันต์ (Periodontitis) เป็นโรคเหงือกที่รุนแรงกว่าเหงือกอักเสบทั่วไป เกิดจากการอักเสบที่ลุกลามจากเหงือกไปยังเนื้อเยื่อและกระดูกที่หุ้มรอบรากฟัน ส่งผลให้เกิดการทำลายเนื้อเยื่อยึดฟันและกระดูกขากรรไกร หากไม่ได้รับการรักษาที่เหมาะสม อาจทำให้ฟันหลุดได้

ความแตกต่างระหว่างเหงือกอักเสบและปริทันต์อักเสบ

เหงือกอักเสบ (Gingivitis):

• การอักเสบเกิดขึ้นที่เหงือกเท่านั้น
• ยังไม่มีการทำลายเนื้อเยื่อยึดฟันและกระดูก
• สามารถรักษาให้หายขาดได้
• ไม่มีช่องว่างลึกระหว่างเหงือกกับฟัน

ปริทันต์อักเสบ (Periodontitis):

• การอักเสบลุกลามไปถึงเนื้อเยื่อยึดฟันและกระดูก
• มีการทำลายเนื้อเยื่อและกระดูกอย่างถาวร
• เป็นโรคเรื้อรังที่ต้องควบคุมตลอดชีวิต
• เกิดช่องว่างลึก (Pocket) ระหว่างเหงือกกับฟัน

สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง

สาเหตุหลัก:

• การสะสมของคราบจุลินทรีย์และหินปูน – เป็นระยะเวลานาน
• เหงือกอักเสบที่ไม่ได้รับการรักษา – พัฒนาเป็นปริทันต์อักเสบ
• แบคทีเรียก่อโรค – บางชนิดที่มีความรุนแรงสูง
• การทำความสะอาดไม่เพียงพอ – เป็นเวลานาน

ปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญ:

• อายุ – ความเสี่ยงเพิ่มขึ้นตามอายุ
• พันธุกรรม – ประวัติครอบครัวที่เป็นโรคเหงือก
• โรคเบาหวาน – ควบคุมน้ำตาลไม่ดี
• การสูบบุหรี่ – ลดการไหลเวียนเลือดและการรักษา
• ความเครียด – ส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกัน
• โรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง – HIV, มะเร็ง
• ยาบางชนิด – ยาลดความดันโลหิต, ยาต้านการชัก

ระยะของโรคปริทันต์

ระยะเริ่มต้น (Early Periodontitis):

• ความลึกของช่องว่างระหว่างเหงือกกับฟัน 3-4 มิลลิเมตร
• เหงือกเลือดออกและบวมเล็กน้อย
• มีการสูญเสียกระดูกเล็กน้อย
• ยังไม่มีการเคลื่อนไหวของฟัน

ระยะกลาง (Moderate Periodontitis):

• ความลึกของช่องว่าง 4-6 มิลลิเมตร
• เหงือกอูดออกจากตัวฟันมากขึ้น
• การสูญเสียกระดูกปานกลาง
• ฟันอาจเริ่มเคลื่อนไหวเล็กน้อย

ระยะรุนแรง (Advanced Periodontitis):

• ความลึกของช่องว่างมากกว่า 6 มิลลิเมตร
• การสูญเสียกระดูกมาก
• ฟันเคลื่อนไหวได้ชัดเจน
• อาจมีหนองออกจากเหงือก

อาการและสัญญาณของปริทันต์อักเสบ

อาการที่พบได้บ่อย:

• เหงือกเลือดออกอย่างต่อเนื่อง – แม้แปรงฟันเบาๆ
• เหงือกบวมแดงและเจ็บปวด – ดูอักเสบชัดเจน
• ปากเหม็นรุนแรง – กลิ่นเหม็นที่ไม่หายไปด้วยการแปรงฟัน
• มีหนองออกจากเหงือก – เมื่อกดเหงือก
• ฟันดูยาวขึ้น – เหงือกอูดลงทำให้เห็นรากฟัน
• ฟันเคลื่อนไหวหรือโคลงไคลง – เมื่อใช้ลิ้นดันหรือกัด
• ฟันแยกออกจากกัน – เกิดช่องว่างระหว่างฟัน
• การเปลี่ยนแปลงของการกัด – รู้สึกว่าฟันไม่สบกัน

อาการที่ต้องรีบพบแพทย์:

• ฟันหลุดหรือเกือบหลุด
• อาการปวดรุนแรง
• บวมที่ใบหน้าหรือคาง
• มีไข้หรือรู้สึกไม่สบายตัว

การวินิจฉัยปริทันต์อักเสบ

ขั้นตอนการตรวจ:

1. การตรวจคลินิก

• ตรวจสภาพเหงือกและฟัน
• วัดความลึกของช่องว่างระหว่างเหงือกกับฟัน
• ตรวจการเคลื่อนไหวของฟัน
• ประเมินปริมาณหินปูนและคราบจุลินทรีย์

2. การถ่ายภาพรังสี

• เอกซเรย์ปริทันต์เต็มปาก
• ประเมินการสูญเสียกระดูกขากรรไกร
• ตรวจสอบการติดเชื้อรอบรากฟัน

3. การตรวจวิเคราะห์พิเศษ

• ตรวจเชื้อแบคทีเรียก่อโรค
• วิเคราะห์พันธุกรรม (ในบางกรณี)
• ตรวจระดับน้ำตาลในเลือด

วิธีการรักษาปริทันต์อักเสบ

การรักษาไม่ผ่าตัด (Non-Surgical Treatment):

1. การขูดหินปูนและขัดเกลาผิวราก (Scaling and Root Planing)

• ขูดหินปูนเหนือและใต้เหงือก
• ขัดเกลาผิวรากฟันให้เรียบ
• ใช้เครื่องมือด้วยมือและเครื่องขูดหินปูนอัลตราโซนิก
• อาจต้องทำหลายครั้งตามความรุนแรง

2. การฆ่าเชื้อในช่องว่างระหว่างเหงือกกับฟัน

• ล้างช่องว่างด้วยสารฆ่าเชื้อ
• ใส่ยาปฏิชีวนะเข้าไปในช่องว่าง
• ใช้เลเซอร์ในการฆ่าเชื้อ (ถ้ามี)

3. การใช้ยาปฏิชีวนะ

• ยาปฏิชีวนะเม็ดสำหรับกรณีการติดเชื้อรุนแรง
• ยาทาเฉพาะที่ในช่องว่างระหว่างเหงือกกับฟัน
• ยาบ้วนปากที่มีสารฆ่าเชื้อ

การรักษาด้วยการผ่าตัด (Surgical Treatment):

1. การผ่าตัดปรับแต่งเหงือก (Gingivectomy)

• ตัดเหงือกส่วนเกินและเนื้อเยื่อที่อักเสบ
• ปรับรูปร่างเหงือกให้เหมาะสม
• ช่วยให้ทำความสะอาดได้ง่ายขึ้น

2. การผ่าตัดลอกเหงือก (Flap Surgery)

• ผ่าเหงือกเพื่อเข้าถึงรากฟันและกระดูก
• ขูดหินปูนและเนื้อเยื่อที่เป็นอันตรายออก
• ปรับแต่งกระดูกและเย็บเหงือกกลับคืน

3. การเสริมเนื้อเยื่อและกระดูก

• ใส่วัสดุเสริมกระดูกในจุดที่กระดูกสูญหาย
• ใช้เมมเบรนชนิดพิเศษช่วยในการสร้างเนื้อเยื่อใหม่
• ฟื้นฟูเนื้อเยื่อยึดฟันและกระดูก

4. การปลูกเหงือก (Gum Grafting)

• นำเหงือกจากส่วนอื่นมาปลูกในจุดที่เหงือกอูด
• ใช้เนื้อเยื่อจากเพดานหรือธนาคารเนื้อเยื่อ
• ปกป้องรากฟันที่เปิดออกมา

การดูแลหลังการรักษา

ในช่วง 24-48 ชั่วโมงแรก:

• ใช้ถุงน้ำแข็งประคบ – ลดบวมและเจ็บปวด
• รับประทานอาหารเหลวและอ่อน – หลีกเลี่ยงการเคี้ยวที่บริเวณที่รักษา
• หลีกเลี่ยงการบ้วนปาก – ในช่วง 24 ชั่วโมงแรก
• ไม่สูบบุหรี่ – ชะลอการหาย

การดูแลระยะยาว:

• แปรงฟันด้วยความระมัดระวัง – ใช้แปรงสีฟันขนนุ่ม
• ใช้ไหมขัดฟันทุกวัน – ทำความสะอาดซอกฟัน
• บ้วนปากด้วยน้ำเกลือ – ช่วยฆ่าเชื้อและลดอักเสบ
• รับประทานยาตามแพทย์สั่ง – ครบกำหนดเวลา
• มาตรวจติดตามตามนัด – สำคัญมากในการประเมินผล

การดูแลตนเองเพื่อควบคุมโรค

การทำความสะอาดที่บ้าน:

• แปรงฟันอย่างถูกวิธี – ใช้เทคนิค Bass หรือ Modified Bass
• ใช้ไหมขัดฟันทุกวัน – ทำความสะอาดใต้เหงือก
• ใช้แปรงซอกฟัน – สำหรับจุดที่ไหมขัดฟันไม่ถึง
• บ้วนปากด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อ – ช่วยควบคุมแบคทีเรีย

การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม:

• เลิกสูบบุหรี่ – ปัจจัยสำคัญที่สุดในการรักษา
• ควบคุมโรคเบาหวาน – รักษาระดับน้ำตาลให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
• ลดความเครียด – ผ่านการออกกำลังกาย สมาธิ
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ – เพิ่มวิตามินและแร่ธาตุ

อาหารเสริมและโภชนาการ

สารอาหารที่ช่วยในการรักษา:

• วิตามิน C – ช่วยสร้างคอลลาเจนและสมานแผล
• วิตามิน D – ช่วยดูดซึมแคลเซียม
• แคลเซียม – เสริมสร้างกระดูกและฟัน
• โอเมก้า 3 – ลดการอักเสบ
• สารต้านอนุมูลอิสระ – ป้องกันการทำลายเนื้อเยื่อ

อาหารที่ควรหลีกเลี่ยง:

• น้ำตาลและขนมหวาน – เป็นอาหารของแบคทีเรีย
• อาหารแปรรูป – มีสารเสริมอาหารที่อาจก่อการอักเสบ
• อาหารเปรี้ยวจัด – อาจทำให้เหงือกระคายเคือง
• เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ – ส่งผลต่อการรักษา

การติดตามและการรักษาประจำ

ความถี่ในการตรวจ:

• เดือนที่ 1-3 – ตรวจทุก 2-4 สัปดาห์
• เดือนที่ 4-6 – ตรวจทุก 6-8 สัปดาห์
• หลังจากนั้น – ตรวจทุก 3-4 เดือน

การรักษาประจำ:

• ขูดหินปูนและทำความสะอาด – ทุก 3-4 เดือน
• ตรวจวัดความลึกของช่องว่าง – ประเมินการตอบสนองต่อการรักษา
• ถ่ายภาพรังสี – ทุก 6-12 เดือน
• ปรับแผนการรักษา – ตามความจำเป็น

ภาวะแทรกซ้อนและการป้องกัน

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น:

• การสูญเสียฟัน – ฟันหลุดหรือต้องถอนออก
• การติดเชื้อลุกลาม – ติดเชื้อในกระแสเลือดหรือกระดูก
• ปัญหาสุขภาพโดยรวม – เสี่ยงต่อโรคหัวใจ เบาหวาน
• ปัญหาการกัดเคี้ยว – ส่งผลต่อการรับประทานอาหาร

การป้องกันภาวะแทรกซ้อน:

• ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ – อย่างเคร่งครัด
• รักษาสุขภาพช่องปากอย่างต่อเนื่อง – ไม่ละเลย
• ควบคุมโรคประจำตัว – เบาหวาน ความดันโลหิต
• มาตรวจติดตามตามนัด – ไม่ขาดนัด

ต้นทุนและแผนการรักษา

ปัจจัยที่ส่งผลต่อต้นทุน:

• ความรุนแรงของโรค – ยิ่งรุนแรงต้นทุนยิ่งสูง
• จำนวนฟันที่ได้รับผลกระทบ – ฟันหลายซี่ใช้เวลาและต้นทุนมาก
• ความจำเป็นในการผ่าตัด – การผ่าตัดมีต้นทุนสูงกว่าการรักษาปกติ
• การใช้เทคโนโลยีพิเศษ – เลเซอร์ วัสดุเสริมกระดูก

วางแผนการรักษา:

• ประเมินสถานการณ์ – ร่วมกับทันตแพทย์
• กำหนดลำดับความสำคัญ – รักษาส่วนที่เร่งด่วนก่อน
• วางแผนระยะยาว – การรักษาและการดูแลต่อเนื่อง
• พิจารณาทางเลือกการรักษา – หาวิธีที่เหมาะสมกับสถานการณ์

เทคโนโลยีใหม่ในการรักษา

นวัตกรรมที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพ:

• เลเซอร์ทันตกรรม – ลดความเจ็บปวดและเวลาหาย
• การสร้างเนื้อเยื่อด้วยสเต็มเซลล์ – ฟื้นฟูเนื้อเยื่อที่สูญหาย
• วัสดุเสริมกระดูกรุ่นใหม่ – มีประสิทธิภาพสูงกว่า
• การตรวจวินิจฉัยด้วย AI – ประเมินความเสี่ยงได้แม่นยำ

สรุป

ปริทันต์อักเสบเป็นโรคเหงือกที่รุนแรงและเป็นอันตรายต่อสุขภาพช่องปากและสุขภาพโดยรวม แต่สามารถรักษาและควบคุมได้หากได้รับการดูแลที่เหมาะสม การรักษาที่ประสบความสำเร็จต้องอาศัยความร่วมมือระหว่างทันตแพทย์และผู้ป่วย

การตรวจพบและรักษาตั้งแต่ระยะเริ่มต้นจะช่วยป้องกันการสูญเสียฟันและภาวะแทรกซ้อนที่ร้ายแรง การดูแลสุขภาพช่องปากอย่างต่อเนื่องและการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมที่ดีต่อสุขภาพเป็นกุญแจสำคัญในการควบคุมโรคนี้

หากคุณมีอาการของปริทันต์อักเสบ เช่น เหงือกเลือดออกอย่างต่อเนื่อง ฟันเคลื่อนไหว หรือมีกลิ่นปากเหม็น ควรปรึกษาทันตแพทย์ผู้เชี่ยวชาญโดยเร็วที่สุด เพื่อรับการวินิจฉัยและรักษาที่ถูกต้อง